با سلام، چند روزی بود که صبحانه‌ی ما به دلیل جلسات عمومی به مناسبت اعیاد شعبانیه تعطیل بود و مطالب، عصرها به سمع و حضور بانوان محترم می‌رسید. اما دوباره الحمدلله فرصت پیش آمد و هفته‌ی بزرگداشت مقام معلم به مناسبت شهادت معلم شهید استاد بزرگوار آیت اللّه مرتضی مطهری تا دوباره لقمه‌ی صبحانه‌ای داشته‌ایم.
جناب استاد وجودشان کیمیایی بود که مس وجود بسیار را به طلا تبدیل کردند. معارف الهی را به سبک نوینی در اختیار تشنگان قرار دادند؛ او که شهید است و هرگز نخواهد مُرد. که در قرآن فرموده است: گمان نکنید آنان که به شهادت رسیدند مرده‌اند، بلکه زنده هستند و نزد خداوند روزی می‌خورند.
در فرهنگ اسلام مقامی بالاتر از تمام مقامات بهشت وجود دارد که آن هم خاص گروهی است که در راه خداوند به شهادت می‌رسند. آنان با هدیه کردن جان و خون خود به پروردگار، تمام حُجب تا «عند رب» را می‌درند و نزد خداوند، روزی‌خوار می‌شوند.
من لقمه‌ی امروز را از بیان خود استاد برگزیدم، باشد که نوش جانتان شود.
ایشان فرمودند: هر فریضه‌ای از فرائض دینی، محدودیتی دارد؛ یا از حیث زمان، مانند وجوب روزه‌ی ماه رمضان که مخصوص این ماه است، یا نمازهای پنج‌گانه که هر کدام وقت معینی دارند. و یا از حیث مکان، مانند انجام فریضه‌ی حج که در زمان معین و مکان معین باید انجام شود. یا از حیث افراد، مانند جهاد که به مردان واجب است و از عهده‌ی زنان ساقط. ولی فریضه‌ی تحصیل علم دین، هیچ گونه محدودیتی ندارد و در هر زمان و هر مکان بر همه‌ی افراد از زن و مرد، فریضه است.
و این مطلب از چهار حدیث پیامبر روشن می‌شود.
حدیث اول: «طَلَبُ العلمِ فَریضةٌ عَلی کُلِّ مُسلِم» جست‌و‌جوی علم بر هر مسلمان واجب است. مسلم، مرد و زن هر دو را شامل می‌شود. به علاوه اینکه در برخی احادیث «مسلمه» هم اضافه شده‌است. پس این حدیث می‌فرماید: طلب علم فریضه است بر همه؛ چه زن چه مرد، پیر یا جوان و از هر طبقه و صنفی. اختصاص به طبقه‌ی خاصی ندارد.
حدیث دیگر: «اُطلبوا العلم مِنَ المَهدِ اِلَی اللحَد» یعنی در همه‌ی عمر از گهواره تا گور در جست و جو و طلب علم باشید؛ زمان معین ندارد. این حدیث شرط زمان را لغو می‌کند.
حدیث سوم: «اطلبوا العلم و لَو بالصین» یعنی علم را جست‌و‌جو کنید ولو در چین باشد؛ ولو اینکه به دورترین نقاط عالم مانند چین بروید، سفر کنید و در هر کجا باشد آن را به دست بیاورید. این حدیث بیان می‌کند که تحصیل علم، جا و مکان معین ندارد همانطوری که وقت و زمان معین ندارد.
حدیث چهارم: جمله‌ای از رسول مکرم اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‌آله نقل شده که فرمودند: «اَلحِکمَةُ ضالَةُ المُؤمِن یَأخُذها اَینما وَجَدَها» یعنی حکمت و علم، گمشده‌ی مؤمن است و هر کس که چیزی گم کرده‌است آن را در هر نطقه که پیدا کند معطل نمی‌شود و برمی‌دارد.
و علی علیه‌السلام می‌فرماید: حکمت گمشده مؤمن است پس آن را بجویید و بیابید هر چند در نزد مشرکی باشد، شما که مؤمن هستید به آن علم و حکمت سزاوارترید.
و از زبان حضرت مسیح علیه‌السلام نقل شده که فرمود: حق را بگیرید (علم را) و بپذیرید ولو از اهل باطل، اما باطل را هرگز نگیرید و نپذیرید ولو از اهل حق. خودتان صراف سخن باشید و سخن‌شناس.
مرحوم استاد مطهری اضافه فرمودند: دوست عزیز ما آقای سید محمد فرزان نقل می‌کردند: در سابق، در اوایل مشروطیت آقای سید هبة‌الدین شهرستانی، مجله‌ای به عربی در عراق منتشر می‌کرد به نام «العلم» و دو سه سالی منتشر شد. در پشت آن مجله در وسط صفحه، کلمه‌ی العلم به خط نستعلیق کلیشه شده بود و در چهار گوشه‌ی آن، همین چهار حدیث که قبلاً ذکر شد، زینت‌بخش مجله بود.
یک وقت در خود مجله‌ی آن نوشته بود که یک روز یک نفر مستشرق آلمانی در دفتر مجله یا در جای دیگری به ملاقات آقای شهرستانی آمد و پشت مجله را به همین ترتیب دید. پرسید: این چیست در پشت این مجله نوشته شده است؟ به او گفتند چهار دستور است از پیامبر ما درباره‌ی علم؛ بعد برایش ترجمه کردند. مرد مستشرق اندکی فکر می‌کند و می‌گوید: اوه، شما یک همچو دستورهایی دارید و داشتید که پیغمبر شما علم را بر شما فرض شمرده؛ و نه از نظر افراد و اختلاف جنسی، و نه از لحاظ زمان و مکان و نه از لحاظ معلم هیچ قیدی قرار نداده و باز این قدر در جهالت هستید و این قدر بی‌سواد در میان شما وجود دارد؟
باید دقت کنیم که این دستورات را پیامبر اسلام در زمانی آورد که جهل و نادانی مانند ابرهای تیره‌ای حجاز را پوشانده بود و در آنجا نه مدرسه‌ای و نه درسی و نه کتاب و کتابخانه‌ای وجود داشت و همه‌ی مردم بی‌سواد بودند.
ویل دورانت در تاریخ تمدنش می‌نویسد که: در آن موقع هنر خواندن و نوشتن به نظر عرب‌ها اهمیتی نداشت؛ به همین جهت در قبیله‌ی قریش بیش از هفده نفر خواندن و نوشتن نمی‌دانستند.
خوب به دو نکته دقت کنیم:
اینکه پس چه اتفاقی افتاده که این فریضه تا این مقدار نزد مسلمانان کم‌ارزش و بی‌اهمیت شده است.
و دوم اینکه همان پیامبر که فوق‌العاده تأکید بر آموختن علم دارند فرمودند: «اللّهم اِنی اعوذ بک مِن عِلمٍ لایَنفَع» خدایا پناه می‌برم به تو از علمی که سود نبخشد.
صلوات
ارائه شده توسط استاد، انتشار به تاریخ 14ر2ر1396
التماس دعا ی خیر - الّلهم عجّل لِولیک الفرج
منبع: کانال اطلاع رسانی حاجیه خانم اکبری - روحشان در اعلی علییین با ائمه اطهار محشور باد.
