بفرمایید یک لقمه معنوی نوش کنید: زبان

شاید صبحانه‌ی امروز، خوشمزه به نظر بیاید و همه دوست داشته باشند اول صبح یک لقمه میل کنند، اما این زبان کمی متفاوت است. هم می‌تواند خیلی خوشمزه باشد و هم می‌تواند بسیار تلخ و بدمزه باشد و بسیار مسئولیت‌آفرین باشد.

 

روزی اربابِ لقمان به او گفت: گوسفندی بکش و لذیذترین تکه وجودش را برایم بپز و بیاور. لقمان زبان گوسفند را آماده کرد و نزد ارباب آورد و تناول کرد. روزی دیگر ارباب گفت: گوسفندی بکش و بدمزه‌ترین تکه وجودش را بپز و بیاور. لقمان زبان گوسفند را آماده کرد و آورد. ارباب گفت: چگونه است؟ لقمان گفت: زبان می‌تواند هم بهترین تکه‌ی وجود باشد و هم می‌تواند بدترین تکه‌ی وجود باشد، بستگی دارد که چگونه از آن استفاده شود.

 

زبان وسیله‌ی نطق هر موجود ناطق است. نطق و بیان در شمار مهمترین نعمت‌های الهی است که به انسان ارزانی شد. بزرگان فرموده‌اند که اساس و مبنای نطق و بیان در انسان، قوه‌ی عاقله‌ی او است. این ارتباط و وابستگی به قدری شدید است که درک استدلال در دستگاه قوه‌ی عاقله، یعنی مغز انسان در قوه‌ی ناطقه‌ی او در بیان فرد اثر می‌گذارد. هر چه تفکر منسجم‌تر باشد، قدرت بیان بهتر و کیفیت آن منظم‌تر خواهد بود. به‌طوری که امیرالمؤمنان علیه‌السلام فرمودند: سخن مرد وسیله‌ی سنجش عقل او است. و فرمودند: سخن بگویید تا شناخته شوید، چرا که انسان در زیر زبان خود پنهان است. یعنی عقل و شخصیت انسان با بیان او شناخته می‌شود.

از آنجایی که زبان مهمترین کلید دانش، فرهنگ، عقیده و اخلاق است؛ اصلاح آن سرچشمه‌ی همه‌ی اصلاحات اخلاقی، و انحراف آن سبب انواع انحرافات است. اصلاح زبان بیشتر از آن جهت مورد توجه قرآن و رسول و ائمه اطهار علیهم‌السلام قرار گرفته‌است که؛ زبان، ترجمان دل و نماینده‌ی عقل و کلید شخصیت انسان و مهمترین دریچه روح است. به تعبیر دیگر آنچه بر صفحه‌ی روح انسان نقش می‌بندد، قبل از هر چیز بر صفحه زبان و بیان انسان ظاهر می‌شود. از این جهت علمای اخلاق، اهمیت خاصی برای اصلاح زبان قائل هستند و اصلاح آن را گام مهمی برای تقویت فضایل اخلاقی و تکامل روح می‌شمارند.

در حدیث آمده است: ایمان هیچ بنده‌ای درست نمی‌شود تا آنکه دلش درست گردد و دلش درست نمی‌شود تا آنکه زبانش درست شود.

باید توجه داشت، زبان با این همه اهمیت که یکی از بزرگترین نعمت‌های الهی است، تا چه اندازه می‌تواند خطرناک باشد، تا آنجا که سرچشمه‌ی گناهان بی‌شمار می‌گردد و تمام خرمن سعادت انسان را به آتش می‌کشد. باید مراقبت کرد و با رعایت اصول، این خطرات بزرگ را برطرف نمود و یا به حداقل رسانید.

 

ریشه‌یابی خطر زبان:

علل خطرات زبان را می‌توان در موارد:

👈تعلیم غیرصحیح و غیراسلامی

👈عدم تهذیب نفس

👈معاشرت با منحرفان و دوستان ناباب

👈فاسد بودن محیط اجتماعی و غیره بیان کرد.

 

اما چرا گناه زبان نسبت به دیگر اعضا بیشتر است؟ به چند دلیل:

1-- زبان ابزاری است که در هر زمان و مکان در اختیار انسان است، وسیله‌ی گناهان دیگر معمولاً چنین به راحتی در دسترس نیستند.

2-- زبان، برای کار و گناه خودش مخارج زیادی لازم ندارد. ️واقعاً باید ترسید از گناهی که ابزارش هیچ سرمایه و مخارج و یا مکان و زمان مناسبی لازم ندارد.

3-- گناهان زبان بر اثر تکرار، قبح خود را از دست داده و به راحتی انجام می‌شود.

4-- فاصله‌ی میان گناه و ثواب در زبان کم است. ابزاری که یک ذره این طرف، گناه و سقوط از مقام انسانیت و یک ذره آن طرف، ثواب و سعادت ابدی را به دنبال دارد؛ مسلماً خطرش بیشتر از ابزار و وسایل گناهان دیگر است.

5-- گناهان زبان جنبه‌ی اجتماعی دارند، برعکسِ گناهان جوارح دیگر. ️مثلاً نگاه به نامحرم تأثیر سوء در وجود خودِ بیننده دارد ولی دروغ، غیبت، تهمت، هتک حرمت مؤمن، عدم نهی از منکر، گمراه ساختن مردم، حمایت از باطل و ده‌ها گناه دیگر زبان، ایجاد فساد و تباهی در روی زمین می‌کند.

به هر حال علمای اخلاق ۳۰ گناه برای زبان بیان کرده‌اند که اکثر آن‌ها در رابطه با اجتماع و مردم است.

اما در مقابل همه‌ی اینها، زبان صفتی دارد که نزد خداوند و عقلا و علما بسیار پسندیده است و آن صفت راستگویی است. خداوند در سوره‌ی بقره آیه ۱۷۷، تعدادی از نشانه‌ها‌ی نیکان را می‌شمارد:

۱- ایمان به خداوند

۲- ایمان به آخرت

۳- ایمان به ملائکه

۴- ایمان به کتاب آسمانی

۵- ایمان به پیامبران الهی

۶- انفاق مال با تمام علاقه به خویشاوندان و یتیمان و مستمندان و در راه‌ماندگان و سائلان و بردگان

۷- برپا داشتن نماز

۸- پرداخت زکات

۹- صبور و پایدار بودن به هنگام محرومیت و فقر و به هنگام بیماری و درد و همچنین در موقع جنگ با دشمن

و در پایان آیه می‌فرماید: «أُولَـئِکَ الَّذِینَ صَدَقُوا وَأُولَـئِکَ هُمُ الْمُتَّقُونَ»؛ آنان کسانی هستند که راست می‌گویند و آنان متقین و پرهیزکاران‌اند.

 

نتیجه‌ی راستگویی:

۱- جلب اعتماد

امام علی علیه‌السلام فرمودند: دروغگو و مرده یکسان هستند، زیرا برتری انسان زنده بر مرده همان اعتماد به او است. هنگامی که به گفتار او اعتمادی نباشد، زنده بودن او بی‌اثر است.

۲- ارتقاء شخصیت

حضرت فرمودند: همیشه راستگویی را پیشه کنید، زیرا آن کس که در سخنان خود راستگو باشد؛ قدر و مقام او در جامعه بالا می‌رود.

۳- تجلی جمال انسان

فرمودند: زیبایی انسان در زبان او است و کمال او در عقل او است.

۴- شمشیر خداوند سبحان است.

حضرت فرمودند: راستگویی، شمشیر خداوند سبحان در زمین و آسمان است که در هر کجا فرود آید دو نیمه کند (حق و باطل را از هم جدا کند)

۵- ملاک مسلمانی است.

فرمودند: ملاک اسلام و مسلمانی راستی در زبان است.

۶- باعث طول عمر است.

امام صادق علیه‌السلام فرمودند: هر کس زبانش راستگو باشد، کارش پاکیزه است و هر کس که نیت او نیک باشد، روزیش فراوان می‌شود و هر کس که نیکی او به خاندانش خوب باشد، عمرش طولانی خواهد شد.

 

به راستی انگیزه‌ی راستگویی چیست؟ چرا برخی از انسان‌ها هیچ پروایی از راستگویی ندارند؟

1. به دلیل داشتن اعتماد به نفس و نداشتن عقده‌های حقارت
2. شجاعت و شهامت ذاتی و اکتسابی سبب می‌شود که انسان گرایش به راستگویی پیدا کند.
3. پاک بودنِ حساب و نداشتن نقطه ضعف سبب می‌شود که انسان گرایش به راستگویی پیدا کند.
4. ایمان به خداوند سبحان و روز قیامت و برخورداری از تقوی الهی عامل اصلی صدق و راستگویی است.

البته همه‌ی این موارد به اختصار در حد یک لقمه گفته می‌شود و مطلب بسیار عمیق‌تر از این مطالب است.

 

به طور اختصار هم بگوییم که درمان آفات زبان به چیست؟

1️گفته‌اند سکوت، یکی از راه‌های درمان این آفات است. مولای ما فرمودند: هر کس سخن بسیار گوید؛ خطایش بیشتر می‌شود و کسی که خطایش بیشتر گردد؛ شرم و حیایش کمتر می‌شود و کسی که حیایش کم شود؛ تقوایش کم می‌شود و هر کس تقوایش کم شود؛ دلش می‌میرد و کسی که دلش بمیرد؛ داخل آتش دوزخ می‌شود.

2️درمان دیگر آفات زبان، تفکر است. رسول اکرم(ص) فرمودند: زبان مؤمن در پشت دل او است. هر گاه بخواهد چیزی بگوید، در دل پیرامون آن می‌اندیشد و سپس بر زبان می‌راند. ولی زبان منافق در جلوی دل او است. هر گاه بخواهد چیزی بگوید آن را بر زبان می‌آورد و در دل پیرامونش اندیشه می‌کند.

آری مردان خدا به طور جدّ از زبان خود مراقبت می‌کردند.

آورده‌اند عارفی ۳۰ سال گریه می‌کرد و می‌گفت: این‌ها به خاطر یک «الحمدلله» بی‌جایی است که گفته‌ام؛ به من خبر دادند که بازار آتش گرفته‌است و حجره‌های زیادی سوخته اما حجره‌ی من نسوخته است. پس از شنیدن ماجرا گفتم: «الحمدلله» و از بابت این حمد به درگاه الهی می‌نالم.

مرحوم آیت الله قاضی ۲۰ سال در دهان خود سنگ‌ریزه نگه‌می‌داشت تا نتواند زیاده از حد سخن بگوید، به طوری که رنگ زبانش تغییر یافته بود.

 

خدایا تو را به حق مراقبان واقعی زبان؛ ما را به ذکر خودت راهنمایی بفرما.

 

 لقمه عملی

⚠️بیایید از امروز این‌ها را برای خودمان قانون کنیم: قضاوت نکنیم، غیبت نکنیم، ادعا نکنیم، سرزنش نکنیم، تحقیر و مسخره نکنیم. اگر کردیم منتظر باشیم به سرمان خواهد آمد.

 

ذکر:

«یَا اللَّه الْمَحْمُودُ فِی کُلِّ فِعَالِهِ»  ۲۰۰ مرتبه، برای گشایش در هر کاری مؤثر است.

 

التماس دعا ی خیر  - الّلهم عجّل لِولیک الفرج

منبع: کانال اطلاع رسانی حاجیه خانم اکبری - روحشان در اعلی علییین با ائمه اطهار محشور  باد.