بفرمایید یک لقمه صبحانه‌ی معنوی: حکمتِ کلمه

عکس: احتمالاً از آقای مهدی ویسانیان

 

امام صادق (ع) در حدیث شریفی قلب انسان را به «کلمه» تشبیه فرموده‌اند و همانطور که کلمه دارای چهار اِعراب است و به‌ وسیله‌ی هر کدام از اعراب‌ها برای خواننده معلوم می‌شود که کلمه در چه موقعیتی قرار دارد، قلب آدمی هم مانند کلمه دارای چهار اعراب است و به تعبیر دیگر دارای چهار حالت است؛ و به وسیله‌ی هر کدام از آن‌ها برای انسان روشن می‌شود که قلب و دل در چه وضع و موقعیتی قرار دارد.

«کلمه» در لِسان قرآن کریم دارای ویژگی خاصی است و تنوع زیادی هم دارد به‌ طوری که همه‌ی شئون عالم هستی را در بر می‌گیرد؛ و گویی تمام اجزای حیات، کلمات خداوند تبارک و تعالی هستند.

خداوند در سوره‌ی مبارکه کهف می‌فرماید: «ای رسول ما، بگو اگر دریاها مرکب شوند برای نوشتن کلمات خداوند، قبل از آنکه کلمات الهی به آخر برسد، دریا خشک خواهد شد هر چند دریایی دیگر به آن اضافه شود.»

همچنین در سوره‌ی لقمان می‌فرماید: «اگر تمام درختان روی زمین، قلم برای نوشتن شوند و آب دریا به اضافه‌ی هفت دریای دیگر مرکب گردد، باز نگارش کلمات خداوند که بی‌نهایت است، ناتمام خواهد ماند.»

در این دو آیه تمام موجودات هستی به عنوان «کلمات الهی» معرفی شده‌اند. در آیات مختلف دیگر به طور جداگانه به برخی از اجزای خلقت به عنوان «کلمه» یاد شده است.

مثلاً:

🌺 گفتار خداوند به آدم (ع) به هنگام نزول به زمین، به عنوان «کلمه» یاد شده است.

🌺 قول حق و پیاده شدنش که حتمی است، مصداق «کلمه» قرار گرفته است.

🌺 و از مجموع قوانین و مقررات و آیین پاک اسلام و نبوت و رسالت پیامبر بزرگ به تعبیر «کلمه» یاد شده است.

🌺 و از توبه به عنوان «کلمه» یاد شده و مراحل مهم آزمایش بندگان با تعبیر «کلمه» آمده است.

🌺 و انسانِ آراسته به تربیت و پیراسته از رذایل تعبیر به «کلمه‌ی طیبه» شده است.

🌺 و عیسی بن مریم (ع) را به «کلمه» تعبیر فرموده آنجا که ملائکه به مریم (س) گفتند: خداوند تو را به کلمه‌ای که نامش عیسی بن مریم است، بشارت می‌دهد.

و همه می‌دانیم که انسان، ارزشمندترین «کلمه‌ی خداوند» است زیرا وجودش در حقیقت آثار خدا و صفات ربوبی است و این کلمه‌ی ارزشمند، با اتصال به قوانین وحی اعم از قرآن یا کلمات پیامبر (ص) و یا فرهنگ امامان معصوم (ع)، قابل تفسیر و ترجمه و قابل تجلی و ظهور است.

انسان نه تنها گوهربارترین کلمه‌ی الهی است بلکه کتابی است پر از کلمات. کلماتی از قبیل زبان، چشم، گوش، قلب، روح، دست، پا، شهوت و عقل که هر کدام از این کلمات، دارای حقایقی عمیق هستند که باید در گردونه‌ی حقیقت به حرکت درآیند و برای این منظور باید ابتدا ترجمه شوند تا درک درستی از آن‌ها به دست آید؛ و مترجمش فقط فرهنگ الهی و عقل سلیم است.

شاید زمانی می‌گفتند تمدن شرق می‌تواند درک درستی از انسان ارائه دهد و این کلمه‌ی پیچیده را ترجمه کند. اما امروز، تمدن شرق مانند حوضی شده است که مدتی است آب تازه‌ای به آن ریخته نشده و از این رو، رنگ و بوی آن تغییر یافته و منظره‌ای کریه، زشت و وحشت‌آور نشان می‌دهد.

گروهی عقیده داشتند تمدن غرب از ترجمه‌ی این کلمه‌ی عجیب برمی‌آید و باید چنگ به دامن این تمدن زد. اما امروز حتی معتقدان به این تمدن، دریافته‌اند که این تمدن نیز مانند حوض آبی است که آب‌های گل‌آلود و متعفن و حشرات و مواد زهردار به قدری در آن ریخته شده که آن را به کلی مسموم و مهلک ساخته است و برای آبیاری کردن نهال سعادت و کمال معنوی هرگز شایسته و کارآمد نیست.

اما خالق این «کلمه» که به طور دقیق از زیر و زبر آن باخبر است، مترجمی در نهاد خودِ «کلمه» قرار داده که زیباترین تفسیرها و تعبیرها را از این «کلمه» ارائه می‌دهد که با پیروی از آن، «کلمه» با تمامی معنا، تجلی خواهد کرد. نام این مترجم، عقل است.

رسول اکرم (ص) فرمودند:

🌹 برای هر چیزی ساز و برگی است. ابزار و ساز و برگ مؤمن، عقل است؛

🌹 و برای هر چیزی مرکبی است و مرکب مرد، عقل است؛

🌹 و برای هر چیزی نهایتی است و نهایت عبادت، عقل است؛

🌹 و برای هر قومی، چوپانی است و چوپان عابدان، عقل است؛

🌹 و برای هر تاجری، مال‌التجاره‌ای است و مال‌التجاره‌ی کوشش کنندگان، عقل است؛

🌹 و برای هر خرابی، آبادی است و آبادی آخرت، عقل است؛

🌹 و برای هر سفری، خیمه‌ای است که مسافران به آن پناه می‌برند و خیمه‌ی مسلمین، عقل است.

 

آری، بشر منتظر منجی آخر است تا بیاید و خلقت و حیات و انسان را ترجمه کند. او خواهد آمد و چنین خواهد کرد هنگامی‌که دستی بر سر انسان می‌کشد و عقل انسان را چهل برابر عقل معمول می‌کند که در سایه‌ی این امر، «کلمه‌ی الهی» به تمامی معنی متجلی می‌شود.

به نام آن که جان را فکرت آموخت                چراغ دل به نور جان برافروخت

ز فضلش هر دو عالم گشت روشن                ز فیضش خاک آدم گشت گلشن

توانایی که در یک طرفة العین                     زِ کاف و نون پدید آورد کونین

چو قاف قدرتش دم بر قلم زد                      هزاران نقش بر لوح عدم زد

از آن دم گشت پیدا هر دو عالم                    وز آن دم شد هویدا جان آدم

در آدم شد پدید این عقل و تمییز                  که تا دانست از آن اصل هر چیز

جهان خلق و امر از یک نفس شد                 که هم آن دم که آمد باز پس شد

تعالی الله قدیمی کو به یک دم                    کند آغاز و انجام دو عالم

شاعر: شبستری

التماس دعا ی خیر  - الّلهم عجّل لِولیک الفرج

منبع: کانال اطلاع رسانی حاجیه خانم اکبری - روحشان در اعلی علییین با ائمه اطهار محشور  باد.